How to Make Sambar recipe for idli in Hindi Marathi | साम्बर रेसिपी

साम्बर रेसिपी इन हिंदी, Sambar recipe in Hindi: मराठी साम्बर रेसिपी फॉर इडली Sambar recipe for idli, डोसा, वडा, मेदु वडा, मसाला डोसा एंड राइस (Sambar recipe in Hindi Marathi for Idli, Dosa, Vada, Medu Vada, Masala Dosa and Rice). बहुत ही फेमस साउथ इंडियन रेसिपी है.

साउथ इंडियन डिशेस का ज़िक्र हो और वहां साम्बर का नाम न लिया जाये ऐसा हो नहीं सकता. मेडु वडा हो, इडली हो या रवा इडली हो या डोसा या मसाला डोसा इन साउथ इंडियन डिश का नाम आता है तो साम्बर का नाम आता है. मानो`उनका पूरक substitute हो.

वैसे तो साम्बर रेसिपी इन हिंदी मराठी फॉर इडली, डोसा, वडा, मेदु वडा, मसाला डोसा एंड राइस. sambar recipe in Hindi, Marathi. sambar recipe for idli, for wada, for rice. को मद्रास या तमिलनाडु से जोड़ा जाता है. लेकिन अगर खाद्य इतिहासकर की माने तो यह एक्सीडेंटल रेसिपी या एक दूसरे व्यंजन को बनाने में गलती करने पर इस का वजूद हुआ.

मराठी शाशक संभाजी महाराज अपनी पिता की गैर मौजूदगी में दाल / दाल करी बना रहे थे. चु की पहली बार बना रहे थे तो गलतीसे उन्होंने उस में इमली डाल  दी. नतीजे के तौरपर जो डिश बानी वह दाल नहीं बनी.  जो बनि  वह आगे चल कर वह डिश साम्बर कहलाई.

साम्बर बनाते वक्त उस में तूर दाल के साथ कुछ सब्जिया मिलाई जाती है. जैसे कद्दू, कांदा, बैगन, ड्रम स्टिक, भिन्डी और टमाटर वग़ैरा. जिन के मौजुदगीसे यह एक पौष्टिक और हेल्दी व्यंजन बन जाता है. आगे चलकर साम्बर के स्वास्थ्य लाभ क्या और कौनसे है वह जानने की कोशिश करेंगे.

साम्बर एक पूर्ण आहार / Samber ek purn ahar

यह एक पूर्ण आहार भी कहलाता है. साम्बर में अलग अलग प्रकार की बदल बदल कर सब्जियां डाली जाती है. जिस मौसम में जो सब्जी आसानी से उपलब्ध होती है वह डाली जाती है. फलस्वरूप उस से भोजन या आहार में तक़रीबन ख़ास ख़ास  सभी सब्जी आजाती है और उस का आहार एक पूर्ण आहार बन जाता है. इसलिए एक पूर्ण आहार लेने के लिए साम्बर का सेवन करना चाहिए.

साम्बर के स्वास्थ्य लाभ / Samber ke swathya labh

यह एक पूर्ण आहार कहलाता है. उस के बहुत सारे स्वास्थ्य लाभ है. हम रेसीपी जानने से पहले उस के कुछ लाभ देख लेते है. जानकारी भी मिलेगी  और बनाते वकत प्रोससाहन ही मिलेगा। तो चलिए हम साम्बर के कुछ स्वास्थ्य लाभ देखते है.

साम्बर का इस्तेमाल फाइबर की कमी पूरा करने में. 

इस में कई तरह की सब्जियां मौजूद होती है. जिस के कारण उस में फाइबर की एक बड़ी मात्रा मौजूद होती है. जिन को शरीर में फाइबर की कमी की शिकायत हो वह साम्बर का सेवन करके इसे बढ़ा सकते है.

साम्बर का इस्तेमाल पाचन प्रक्रिया सुधारने में. / Pachan shakti badhane me

यह पाचन शक्ति को बढ़ाता है. साम्बर में मौजूद सब्जियोंकी वजह से साम्बर में आयरन, प्रोटीन, मिनरल्स, ज़िंक,फाइबर और फॉलिक एसिड का सन्तुलित प्रमाण होता है. जो पाचन शक्ति को अधाता है और ठीक करता है.

साम्बर का इस्तेमाल इम्यूनिटी पावर बढ़ाने में./ Immunity power badhane me

इसे बनाते वक्त जो सब्जिया इस्तमाल की जाती है उस में कद्दू भी होता है. कद्दू इम्युनिटी बस्टर है वह इंसानके इम्युनिटी पावर या क्षमता को बढ़ाता है. इसलिए अगर आप चाहते है के आप का इम्युनिटी पॉवर बढ़े तो कद्दू इस्तमाल किया हुआ साम्बर का सेवन कीजिए.

साम्बर का इस्तेमाल ब्लड शुगर नियंत्रण में / Blood sugar ke niyantran me

यह ब्लड शुगर को नियंत्रित करने के काम भी आता है. साम्बर में करबो हाइड्रेट्स और ग्लाइसेमिक इंडेक्स की मात्रा कम होती है. साम्बर में मौजूद फाइबर और प्रोटीन्स की मात्रा की वजह से इंसान जरुरत से जियादा खाना नहीं खता. जिस के कारण उस के पेट में अनाज कम जाता है, वजन कम हो जाता है और साथ ही साथ शुगर  की मात्रा भी उस के शरीर में कम हो  जाती है. फलस्वरूप लूड शुगर कण्ट्रोल हो जाती है.

साम्बर का इस्तेमाल वेट लॉस में / Weight loss me

इस में प्रोटीन और फाइबर की मात्रा भरपूर होती है. फाइबर पचने में देर लगती है जिस से इंसान को पेट भरा होने का अहसास होता है. दूसरी और पानी की मात्रा भी बहुत होती है जो पेट भरा होने का अहसास दिलाता है. नतीजे में इंसाने खाना कम खाता है अर्थात एक्स्ट्रा खाना नहीं खता है. फलस्वरूप उसका वजन कम होता है.

साम्बर का इस्तेमाल पाचन शक्ति बढ़ाने में / Pachan shakti badhane mey

सांबर एक पूर्ण और संतुलित आहार है. जिस के कारण वह पाचन क्रिया को बिगड़ने नहीं देता है. ार बिगड़ी हो तो उसे नार्मल कर देता है.

NOTE:  जब हम स्वस्थ्य लाभ उठाने के इरादे से सम्बर का सेवन करना हो तो डॉक्टर की सलाह जरूर लेनी चाहिए.

साम्बर का स्वाद: साम्बर का स्वाद हल्का खट्टा मसालेदार होता है. मन को भानेवाला होता है.

साम्बर की पॉपुलैरिटी

इसे आम तौर पर साउथ इंडियन डिश कहते है. पर  उस की पॉपुलैरिटी को देखा जाऐ तो यह पुरे भारत और भारत के बाहर भी उतना ही पॉपुलर है.

सांबर की विशेषता

इस की विशेषता यह है कि यह एक पूर्ण आहार है. जिस में आप को प्रोटीन, फाइबर और दूसरे जीवन सत्व भरपूर मात्रा में मिल जाते है.

सांबर बनाने के लिए कुछ टिप्स / Samber banana k liey kuchh tips

• सांबर में आप अपनी पसंद से जो भी सब्जिया डालना हो साल सकते है. आप के हर म पकने के बाद बची हुई सब्जियां भी डाल सकते है.
• अगर आप सांबर बड़ी मात्रा में बना रहे हो तो उसे पहले से  प्रेशर कुकर में पका सकते है और बाद में मिला सकते है.
• साम्बर पकाते वक्त इस बात का ख्याल रखा जय के दाल और सब्जियां आपस में अच्छेसे घूल जय. इस सूरत में आपको सांबर का पूर्ण स्वाद मिलेगा.

साम्बर बनने का समय

समय तय्यारी 10-15 पकने 25 – 30 टोटल 40 -45 मिनट

साम्बर परोसने का तरीका

इडली, रवा इडली, मेडु वडा, डोसा और इवन मुंबई या महाराष्ट्रियन बटाटा वडा के साथ आप सुबह नाश्ते में या दोपहर को सादे चावल के साथ लंच पर इसे आप परोसिए.

सांबर रेसिपी के इनग्रेडिएंट्स / Sambar Ingredients

• 150 ग्राम तुवर दाल
• 1/4 चम्मच हल्दी पाउडर
• 2 चम्मच तेल
• 1 चम्मच राय
• 1/2 चम्मच मेथी दाना
• 2 – 3  सूखी लाल मिर्च
• 1  हरी मिर्च
• 10 -12 करी पत्ता
• 1/4  चम्मच हींग पाउडर
• 1 कांदा जूलियन में काटे  
• 2  टमाटर चौपड़ 
• 1  गाजर काटा हुआ
• 10 – 12  कद्दू के टुकड़े  (pumpkin)
• 8 – 10 pieces बैगन
• 8 – 10  सिंगी (Drum stick) 
• 1/2 चम्मच लाल मिर्च पाउडर
• 2 चम्मच सांभर पाउडर
• 4 – 5 चम्मच इमली का पानी
• 1/2 कांदा क्यूब्स में काटे  
• थोड़ासा गुड़/ शक्कर 
• धनिया पत्ता, नमक

सांभर बनाने की विधि / Sambhar banane ki vidhi / Sambar recipe

1. 150 ग्राम तुवर दाल को पानी में 30 मिनट के लिए भिगो दें
2. 30 मिनट बाद तुवर दाल को कुकर में दाल दे
3. उसके बाद पानी , हल्दी पाउडर और स्वादानुसार नमक डाल दे.
4. दाल को कुकर में 3 सिटी लेकर पकाले.
5. पक जाने पर कुकर का ढक्कन हटाले
6. दाल घोटनी से दाल को थोड़ा हिलाले. पानी डाल दे 
7. बर्तन गैस पर रख कर 2 चम्मच तेल डाल दे
8. तेल गरम हो जाने पर राय डाल दे.
9. राय गर्म हो जाने पर मेथी दाना, सूखी लाल मिर्च, हरी मिर्च, करी पत्ता और हींग पाउडर डाल कर 20 से 30 सेकंड तक पका लें.
10. कांदा डालकर 3 से 4 मिनट तक पका लें.
11. टमाटर डालकर 3 से 4 मिनट तक पका लें.
12. टमाटर पक  जाने पर सिंह, कद्दू, बैगन और गाजर डाल कर अच्छे से मिक्स करके 1 से 2 मिनट तक पका लें.
13. सारी सब्जियां पक जाने पर लाल मिर्च पाउडर, स्वादानुसार नमक और सांभर पाउडर डालकर अच्छे से मिक्स कर लें. 
14. इमली का पानी डालकर अच्छे से मिक्स कर ले.
15. इमली का पानी मिक्स हो जाने पर 1,1/2 कप पानी डालकर 3 से 4 मिनट धीमी आंच पर ढक्कन रख कर पका लें.
16. 3 से 4 मिनट बाद कांडा डालकर मिक्स कर लें.
17. थोड़ा-सा गुड़ डालकर 1 मिनट तक पका लें.
18. उबली हुई दाल को बर्तन में डालकर अच्छे से मिक्स करके तेज आंच पर 2  उबाल आने दें.  उसके बाद धीमी आंच पर 4 से 5 मिनट तक आले.
19. धनिया पत्ता  डालकर अच्छे से मिक्स करके गैस बंद कर ले.

आपके लिए अन्य रेसिपी

आशा है आप मेरी अन्य स्नॅक्स डिश की रेसिपीज जैसे डोसा रेसिपी, मेदु वडा, रवा या सूजी की  इडली और पाव भाजी-भाजी पाव को पसंद करेंगे.  इस के अलावा आप मेरी अन्य प्रकार की रेसिपीज को भी देखे जैसा के,

• स्नैक्स रेसिपी 
• पराठा रेसिपी  
• नॉन वेजीटेरियन रेसिपी 
• आइस क्रीम रेसिपी 

सांभर                  ( Marathi )

सांभर रेसिपी इन हिंदी मराठी फॉर इडली, डोसा, वडा, मेदु वडा, मसाला डोसा एंड राइस  (Sambar recipe in Hindi Marathi for Idli, Dosa, Vada, Medu Vada, Masala Dosa and Rice).  ही एक अतिशय लोकप्रिय दक्षिण भारतीय रेसिपी आहे.

दक्षिण भारतीय पदार्थांचा उल्लेख आहे आणि तिथे सांबारचे नाव घेतल गेल नाही असा होत नाही.  मेदू  वडा, इडली किंवा रवा इडली किंवा डोसा किंवा मसाला डोसा  यांचा उल्लेख आला कि सांभर  नाव आलं. समजा त्यांचा पूरक आहे.

तसे, साम्बर रेसिपी इन हिंदी मराठी फॉर इडली, डोसा, वडा, मेदु वडा, मसाला डोसा एंड राइस हीचा संबंध  मद्रास किंवा तामिळनाडूशी जोडला जातो. . परंतु जर फूड इतिहास करांच्या बोलण्यावर आपण विश्वास ठेवला तर हि  ऍक्सिडेंटल रेसिपी किंवा इतर डिश बनवण्याच्या चुकीमुळे ह्या डिश चा निर्माण किव्वा अविष्कार झाला.

मराठी शासक संभाजी महाराज वडिलांच्या अनुपस्थितीत डाळबनवत होते. ते  पहिल्यांदा बनवत होते म्हणून  चुकून त्यात चिंचेचा तुकडा टाकला. परिणामी, बनलेली डिश डाळ नव्हती. पुढे जाऊन त्या डिश चे नाव सांबार पडले.

सांबार तयार करताना त्यात तूर डाळ घालून काही भाज्या घातल्या जातात. जसे की पंपकिन, कांदा, वांगी, ड्रम स्टिक, भिंडी आणि टोमॅटो इ. त्यामुळे ती एक पौष्टिक आणि निरोगी डिश बनते. नंतर, आपण सांबारचे आरोग्य फायदे काय आणि ते कोण कोण ते आहेत हे जाणून घेण्याचा प्रयत्न करू.

सांबर एक पूर्ण आहार

सांभरला पूर्ण आहार देखील म्हणतात. सांभर मधील भाज्या  वेगवेगळ्या प्रकारच्या असतात . ज्या हंगामात जी भाजी सहजपणे उपलब्ध असते  त्या हंगामात ती वापरली  जाते. परिणामी आहारातील जवळजवळ प्रत्येक विशिष्ट भाजी आहारात येते आणि त्याचा आहार संपूर्ण आहार बनतो. म्हणून संपूर्ण आहार घेण्यासाठी सांबार खाल्ले पाहिजे.

सांभरचे आरोग्य लाभ

सांबारला संपूर्ण आहार म्हणतात. त्याचे अनेक आरोग्य फायदे आहेत. आपण रेसिपी जाणून घेण्यापूर्वी त्याचे काही फायदे पाहूया. माहिती देखील प्राप्त होईल आणि तयार करताना प्रोत्साहन दिले जाईल. चला तर मग सांबारचे काही आरोग्य फायदे पाहूया.

फायबरची कमतरता दूर करण्यासाठी सांबारचा वापर

सांबारमध्ये बर्‍याच प्रकारच्या भाज्या असतात. ज्यामुळे मोठ्या प्रमाणात फायबर त्यात असते. ज्यांच्या शरीरात फायबरची कमतरता आहे ते सांबरचे सेवन करून ते वाढवू शकतात.

पचन प्रक्रिया सुधारण्यासाठी सांबारचा वापर

सांबार पाचन शक्ती वाढवते. सांबारमध्ये असणार्‍या भाज्यांमुळे सांबारमध्ये लोह, प्रथिने, खनिजे, जस्त, फायबर आणि फॉलीक acidसिडचे संतुलित प्रमाण  असते . जे पचन शक्तीवर मात करते आणि सुधारते.

रोग प्रतिकारशक्ती वाढविण्यासाठी सांबारचा उपयोग

सांबर तयार करताना वापरल्या जाणार्‍या भाज्यांमध्ये भोपळ्याचादेखील समावेश आहे. भोपळा एक प्रतिकारशक्ती बूस्टर आहे जो रोग प्रतिकारशक्तीची क्षमता किंवा माणसाची क्षमता वाढवते. तर आपली प्रतिकारशक्ती वाढवायची असल्यास भोपळा वापरलेला सांबार चे सेवन करा.

रक्तातील साखर नियंत्रणात सांबरचा वापर

सांबार रक्तातील साखर नियंत्रित करण्यासाठी देखील वापरला जातो. सांभर मध्ये कार्बो हायड्रेट्स आणि ग्लाइसेमिक इंडेक्सचे प्रमाण कमी असते . सांबारमध्ये असलेल्या फायबर आणि प्रथिनेंच्या प्रमाणामुळे मनुष्य आवश्यकतेपेक्षा जास्त खात नाही. ज्यामुळे त्याच्या पोटात धान्य कमी जाते, वजन कमी होते आणि त्याच वेळी त्याच्या शरीरात शुगर चे प्रमाण देखील कमी होते. परिणामी, ब्लड डुक्कर शुगर ची मात्र नियंत्रित होते.

वजन कमी करण्यात सांबरचा वापर

सांबारमध्ये प्रथिने आणि फायबर समृद्ध असतात. फायबर पचण्यास वेळ लागतो ज्यामुळे एखाद्या व्यक्तीला पोट भरले ले आहे ते वाटते.  दुसरे,  सांभर मध्ये भरपूर पाणी देखील आहे जे परिपूर्णतेची अर्थात पॉट भरलेला आहे ही भावना देते. परिणामी, मनुष्य कमी अन्न खातो, म्हणजेच तो  अतिरिक्त अन्न खात नाहीत. परिणामी त्याचे वजन कमी होते.

पाचन शक्ती वाढविण्यासाठी सांबारचा वापर

सांबार हा एक संपूर्ण आणि संतुलित आहार आहे. ज्यामुळे ते पाचक प्रणाली खराब होऊ देत नाही. जर ती बिघडली तर ती सामान्य करते.

टीपः जेव्हा आपल्याला आरोग्याचा फायदा घेण्याच्या उद्देशाने सांबारचे सेवन करायचे असेल तेव्हा डॉक्टरांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.

सांभर ची चव: सांबारची चव थोडीशी आंबट  मसालेदार असते. खायला  खूप आवडते.

सांभर ची प्रसिद्धी

या डिश सांभर ला सामान्यत: दक्षिण भारतीय डिश म्हणतात. परंतु जर आपण त्याची लोकप्रियता पाहिली तर ती संपूर्ण भारत आणि भारताबाहेर तितकीच लोकप्रिय आहे.

सांभर ची खासियत / वैशिष्ट्य

या डिश  चे वैशिष्ट्य म्हणजे तो एक संपूर्ण आहार आहे. ज्यामध्ये आपल्याला भरपूर प्रोटीन, फायबर आणि इतर जीवघेणे पदार्थ मिळतात.

सांभर बनवण्यासाठी काही टिप्स

• सांभर मध्ये आपणास वाटेल त्या भाज्या घालू शकता. त्यापैकी प्रत्येक शिजवल्यानंतर उरलेल्या भाज्याही घालू शकता.
• जर आपण मोठ्या प्रमाणात सांभर  बनवत असाल तर आपण त्यास आधी प्रेशर कुकरमध्ये शिजवून नंतर मिसळा.
• सांभर  शिजवताना याची काळजी घ्या , डाळ  आणि भाज्या एकमेकांत  चांगल्या मिसळल्या पाहिजेत. तरच  आपल्याला सांबारची पूर्ण चव मिळेल.

सांभर बनविण्यास लागणारा वेळ

तयारी 10-15 स्वयंपाक 25 – 30 एकूण 40 – 45 मिनिटे

सांभर कसा सर्व्ह करावा

सकाळी न्याहारीसाठी इडली, रवा इडली, मेडू वडा, डोसा आणि मसाला डोसा  मुंबई किंवा महाराष्ट्रीयन बटाटा वडा बरोबर सर्व्ह करा किंवा दुपारी साध्या तांदळासह जेवण करा.

सांबर रेसिपीचे इनग्रेडिएंट्स

• 150 ग्रॅम तुर डाळ
• १/4 चमचा हळद
• 2 चमचे तेल
• 1 चमचा राय
• १/२ चमचा मेथी दाणे
• २ -कोरडी लाल मिरची
• १ हिरवी मिरची
• 10 -12 करी पत्ता पाने
• १/4 चमचा हिंग पावडर
• 1  कांदा ज्युलियनमध्येकट
• 2 टोमॅटो  चॉप्ड
• 1 गाजर कापलेला 
• 10 – 12  काळा भोपळा
• 8 – 10 तुकडे वांगे
• 8 – 10 सिंगी (ड्रम स्टिक)
• १/२ चमचा लाल तिखट
• 2 चमचे सांभर पावडर
• 4-5 चमचे चिंचेचे पाणी
• १/२ कांदा चौकोनी तुकडे करा
• थोडासा गूळ / साखर
• कोथिंबीर, मीठ

सांभर बनवण्याची विधी / रेसिपी

1. तुर डाळ 150 ग्रॅम 30 मिनिटे पाण्यात भिजवा
2. 30 मिनिटांनंतर तुरची डाळ कुकरमध्ये घाला
3. नंतर  पाणी, हळद आणि चवीनुसार मीठ घाला.
4. डाळी ला  ३ शिट्या येई पर्यंत कुकरमध्ये शिजवा.
5. डाळ शिजल्यावर कुकरचे झाकण काढा
6. डाळी ला डाळ घोटनी रवी ने थोडास हलवा. पाणी घाला
7. गॅसवर भांडे ठेवा  आणि 2 चमचे तेल घाला
8. तेल गरम झाल्यावर राय टाका .
9. राय गरम झाल्यावर मेथी दाणे, कोरडे तिखट, हिरव्या मिरच्या, कढीपत्ता आणि हिंग पावडर घाला आणि २० ते ३० सेकंद शिजवा.
10. कांदा घालून ३ ते ४ मिनिटे शिजवा.
11. टोमॅटो घाला आणि 3 ते 4 मिनिटे शिजवा.
12. टोमॅटो शिजल्यानंतर सिंगी (ड्रम स्टिक), भोपळा, वांगी आणि गाजर घाला आणि चांगले मिक्स करा आणि 1 ते 2 मिनिटे शिजवा.
13. सर्व भाज्या शिजल्या की लाल तिखट, मीठ आणि सांबार पावडर चवीनुसार घालावी.
14. चिंचेचे पाणी घालून चांगले मिसळा.
15. चिंचेचे पाणी मिसळले की त्यात १/१/२ कप पाणी घाला आणि ३ ते ४  मिनिट मंद गॅस वर शिजू द्या.
16. ३ ते ४  मिनिटानंतर कांदा घालून मिक्स करा.
17. थोडासा गूळ घालून १ मिनिट शिजवा.
18. एका भांड्यात उकडलेली डाळ घाला आणि चांगले मिसळा आणि गॅसवर उकळी येऊ द्या. यानंतर, मंद गॅस वर 4 ते 5 मिनिटे उकळवा.
19. कोथिंबीर घालून चांगले मिक्स करा आणि गॅस बंद करा.

आपल्यासाठी इतर पाककृती रेसिपी

डोसा रेसिपी, मेदु वडा, रवा या सूजी की  इडली, फ्रैंकी रोल, सोयाबीन के कबाब, आणि पाव भाजी-भाजी पाव यासारख्या माझ्यारेसिपी तुम्हाला आवडतील अशी आशा आहे. या व्यतिरिक्त आपण माझ्या इतर प्रकारच्या पाककृती देखील पाहू शकता,

• केशर वेलची आइसक्रीम रेसिपी
• स्ट्रॉबेरी आईस्क्रीम रेसिपी
• शाकाहारी रेसिपी
• मांसाहारी रेसिपी